वैज्ञानिक अध्ययन
याद गर्नुपर्ने केही बुँदाहरूः
वैज्ञानिक अध्ययनः कुनै तथ्य वा घटनाको अध्ययन गर्ने योजनाबद्ध र संगठित अध्ययनलाई वैज्ञानिक अध्ययन भनिन्छ ।
चरः विज्ञानमा प्रयोगात्मक कार्य गर्दा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने तत्त्व, विशेषता वा गुणलाई चर भनिन्छ ।
स्वतन्त्र चरः प्रयोगकर्ताले मान निर्धारण गर्न सक्ने चरलाई स्वतन्त्र चर भनिन्छ ।
आश्रित चरः प्रयोगकर्ताले प्रत्यक्ष निर्धारण गर्न नसक्ने र स्वतन्त्र चरको मानमा निर्भर रहने चरलाई आश्रित चर भनिन्छ ।
नियन्त्रित चरः स्वतन्त्र चर र आश्रित चर बाहेकका अन्य चरलाई नियन्त्रित चर भनिन्छ ।
चिनीको घोल्यमात्रामा तापको असरको अध्ययन गर्दाः तापक्रम स्वतन्त्र चर हो, घोल्यमात्रा आश्रित चर हो, पानीको मात्रा नियन्त्रित चर हो।
आधारभूत एकाइः नापका अन्य एकाइमा भर नपर्ने एकाइलाई आधारबूत एकाइ भनिन्छ ।
तत्जन्य एकाइः आधारभूत एकाइबाट बनाइएका नापको एकाइलाई तत्जन्य एकाइ भनिन्छ ।
समीकरणको एकाइगत विश्लेषणः विज्ञानका विभिन्न सुत्र तथा समीकरण मान्याता, एकरुपता तथा वैधता जाँच गर्नको लागि उक्त सुत्रको दाँया र बाँया पट्टिको आधारभूत एकाइको विश्लेषण गरिन्छ। यस क्रममा दुवैपट्टिको एकाइ एउटै आएमा उक्त समीकरण मान्य हुन्छ ।
केही कारण दिने प्रश्नहरूः
क) कार्यको एकाइ जुल तत्जन्य एकाइ हो ।
कार्यको एकाइ जुल मिटर, किलोग्राम र सेकेण्ड जस्ता आधारभूत एकाइहरू मिलेर बनेको हुनाले यो तत्जन्य एकाइ हो ।
ख) प्रयोग गर्दा केही चरहरूलाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ ।
प्रयोगको निष्कर्षलाई मान्य बनाउन, नतिजालाई विश्वसनीय बनाउन र शुद्धता कायम गर्न स्वतन्त्र र आश्रित बाहेक अन्य चरलाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ ।
ग) v2 = ut मान्य हुँदैन ।
यो समीकरणको दुवै पट्टिको परिमाणको आधारभूत इकाइमा एकरुपता छैन त्यसैले यो मान्य हुँदैन ।